De Amerikaanse Foundation Fighting Blindness geeft een subsidie van 2,4 miljoen euro aan een samenwerking tussen het Radboudumc en het Engelse University College London. De onderzoekers gaan in kaart brengen hoe vaak de erfelijke oogaandoening RP17 wereldwijd voorkomt, zodat meer mensen een diagnose krijgen. Ook zoeken ze uit hoe de ziekte precies ontstaat en willen ze een behandeling ontwikkelen.

Duizenden mensen in Nederland hebben een erfelijke ziekte van het netvlies. Bij hen veroorzaakt een fout in het DNA de aandoening. Zij kampen met verminderd zicht of zelfs blindheid. In veertig procent van de gevallen is de genetische oorzaak nog onbekend. Dat komt doordat sommige zeldzame fouten in het DNA moeilijk op te sporen zijn, of omdat er nog te weinig over bekend is.

Een groep onderzoekers van onder andere het Radboudumc vond in 2020 na een zoektocht van 35 jaar een belangrijke oorzaak van zo’n erfelijke oogziekte. Groepsleider Susanne Roosing van de afdeling Genetica vertelt: ‘We ontdekten de genetische oorzaak van de aandoening retinitis pigmentosa type 17, ofwel RP17, in het DNA van een grote Nederlandse familie met deze aandoening. Inmiddels hebben wij 300 mensen met deze genetische oorzaak gevonden in 22 families wereldwijd.’

Lichtgevoelig

De Foundation Fighting Blindness investeert nu 2,4 miljoen euro in vervolgonderzoek. ‘We kunnen dankzij dit geld verder in kaart brengen hoe vaak RP17 wereldwijd voorkomt’, licht onderzoeker Suzanne de Bruijn toe. ‘Ook ontwikkelen we een richtlijn voor diagnostische centra. De veranderingen in het DNA die we hebben gevonden zijn erg complex, en het is nog moeilijk te begrijpen waarom de ene verandering in dit DNA-gebied wel tot RP17 leidt, terwijl een andere verandering in hetzelfde stukje DNA geen problemen oplevert. Dat gaan we in deze studie verder uitzoeken. Zo krijgen mensen een juiste diagnose en hopelijk in de toekomst ook een behandeling, en voorkomen we misdiagnose door onjuiste interpretatie.’ 

Hoe de genetische oorzaak precies leidt tot ziekte is nog niet duidelijk. ‘We zien dat verschillende relatief grote fouten in hetzelfde gebied in het DNA zorgen dat het chromosoom verkeert opvouwt’, legt Roosing uit. ‘We denken dat hierdoor de cellen in het netvlies een bepaald eiwit (GDPD1) gaan aanmaken dat niet thuishoort in het oog. Dit eiwit veroorzaakt waarschijnlijk de problemen door beschadiging van de lichtgevoelige cellen in het oog. We gaan uitzoeken of dit inderdaad zo is.’

Uitschakelen

Ook gaan de onderzoekers de subsidie inzetten voor de ontwikkeling van een genetische therapie tegen deze erfelijke oogaandoening. De Bruijn: ‘We denken dat verschillende fouten in het DNA gevonden in afzonderlijke families allemaal zorgen voor de aanmaak van hetzelfde eiwit. Als dit eiwit inderdaad de boosdoener is bij RP17, dan willen we proberen of we met slimme genetische methoden de aanmaak van dit eiwit kunnen uitschakelen.’

De Amerikaanse stichting geeft de subsidie van 2,4 miljoen euro aan een samenwerking tussen het Radboudumc en UCL in London. Het project heeft een looptijd van vijf jaar.