Nederlanders
zijn erg tevreden over hun tandarts. Die krijgt van zijn patiënten gemiddeld
een 8,8 voor de vakkundigheid. Ook de persoonlijke aandacht van de tandarts
tijdens de behandeling en de behandeling zelf worden met datzelfde cijfer hoog
gewaardeerd. Dat blijkt uit gegevens van klanttevredenheidstool
Patiëntenvertellen.
Bejegening scoort het hoogst In totaal namen tussen 2013 en 2018 bijna 71.000 patiënten deel aan een enquête. Zij kregen die van hun tandarts naar aanleiding van een periodieke controle of behandeling. Het hoogste cijfer geven de deelnemers voor de bejegening door hun tandarts, een 8,9. Hetzelfde geldt voor de hygiëne tijdens de behandeling. De uitleg over de behandeling krijgt een 8,5. De informatie over de kosten wordt met een 7,7 gewaardeerd.
Initiatief van de KNMT Patiëntenvertellen is voortgekomen uit de vroegere patiëntenenquête van de KNMT, de beroepsorganisatie van tandartsen, orthodontisten en kaakchirurgen. Klantenvertellen biedt deze vragenlijst nu met goedkeuring van de KNMT aan tandartsen aan om klanttevredenheid te meten. Patiëntenvertellen is erkend door het Kwaliteitsregister Tandartsen (KRT).
Leren van ervaringen De KNMT ziet Patiëntenvertellen als een manier voor tandartsen om kennis te nemen van de ervaringen van hun patiënten en de kwaliteit van hun zorg waar mogelijk te verbeteren. Jaarlijks publiceert de KNMT de geanonimiseerde uitkomsten van de patiëntbeoordelingen op de website staatvandemondzorg.nl.
Met financiering van het Longfonds is het beslissende vervolgonderzoek gestart om de astma-ademtest voor peuters in de praktijk te brengen. De nieuwe ademtest kan al op de leeftijd van twee jaar de diagnose astma geven, zodat op tijd de juiste behandeling kan worden ingezet. Dit kan veel longschade op latere leeftijd voorkomen. Nu kan een astma-diagnose pas vanaf zes jaar worden gesteld. Het Longfonds start op Wereld Astma Dag (7 mei) een donatie-campagne om de continuïteit van het vervolgonderzoek te waarborgen.
Is het astma of ‘gewoon’ een virusje? Bij jonge kinderen is dat moeilijk te bepalen. Zo ook bij Gijs (6) die in het campagnefilmpje van het Longfonds te zien is met zijn ouders. Gijs heeft al sinds zijn tweede astma. Alleen weten we dat pas sinds kort. Kinderen zoals Gijs krijgen niet altijd de juiste behandeling met mogelijke longschade als gevolg. Kinderlongarts Edward Dompeling van het Maastricht UMC+ wil daar verandering in brengen met zijn speciale ademtest.
Nu is het nog niet mogelijk om bij peuters astma vast te stellen. Dompeling: ‘Pas op vijf- à zesjarige leeftijd hebben we zekerheid. Tot die tijd krijgen kinderen met astma daardoor niet altijd de juiste medicijnen of te weinig van een medicijn. Dat is een groot probleem, want zo kunnen hun longen schade oplopen.’
Bijwerkingen Waarom krijgen niet alle kinderen die hoesten en piepen voor de zekerheid medicijnen tegen astma? Dompeling: ‘Omdat de medicijnen bijwerkingen hebben. Kinderen die ontstekingsremmers krijgen, kunnen bijvoorbeeld minder goed groeien. Bij gebruik van luchtwegverwijders kunnen kinderen last hebben van hartkloppingen, trillende vingers, hoofdpijn, slapen ze slechter en laten ze vaker druk gedrag zien. We geven deze medicijnen dus liever pas als we zeker weten dat ze echt nodig zijn en ook echt helpen.’
Mondmaskertje Op oudere leeftijd kan een longfunctietest meestal wel bepalen of iemand astma heeft. Maar hiervoor moet je hard in een apparaat blazen, en dat kunnen jonge kinderen nog niet op commando. Met financiële steun van het Longfonds ontwikkelden Dompeling samen met zijn collega’s daarom een andere manier om de allerkleinsten op astma te testen.
‘Met behulp van een mondmaskertje vangen we de adem van jonge kinderen op. Ze hoeven hierbij niet te blazen, maar kunnen gewoon rustig doorademen op de schoot van hun ouders, terwijl we ze afleiden met een spelletje of filmpje. De lucht die ze uitademen, komt in een ballonnetje terecht en hecht zich aan een buisje met koolstof. Daarna meet een speciaal apparaat hun ademstoffen.’ Kinderen met astma hebben namelijk dezelfde soort ontstekingsstoffen in hun adem.
Nog niet in de praktijk Helaas voor kinderen zoals Gijs gebruiken artsen de ademtest nog niet in de praktijk. Eerst moet de werking definitief worden bewezen. Het Longfonds financiert vervolgonderzoek met nog eens tweehonderd kinderen, die allemaal de ademtest doen. Bij de helft van deze kinderen horen de ouders en artsen direct de uitslag. Wie in die groep astma blijkt te hebben, krijgt vervolgens de nodige medicijnen. De andere helft krijgt de standaard behandeling en hoort pas op latere leeftijd de uitslag. ‘Dat is misschien sneu, maar het is de beste manier om aan te tonen hoe goed de ademtest werkt’, legt Dompeling uit. ‘Vergeet niet dat er op dit moment duizenden Nederlandse kinderen zijn met klachten die ook de standaard behandeling krijgen.’
Grote vooruitgang Michael Rutgers, directeur van het Longfonds, vindt de ademtest een grote vooruitgang als het vervolgonderzoek de goede werking bevestigt. ‘Juist kinderen met longen in ontwikkeling, moeten zo vroeg mogelijk een correcte diagnose krijgen voor een optimale behandeling en om schade te voorkomen.’
Het duurt nog zeker vijf jaar voordat het onderzoek is afgerond en artsen de ademtest kunnen gebruiken. Maar Edward Dompeling heeft alle vertrouwen dat de test goed werkt en ervoor zal zorgen dat kinderen met astma direct de juiste behandeling krijgen. ‘Dat is niet alleen belangrijk voor het kind zelf, maar ook voor de ouders. Want het is heel naar als je niet precies weet wat er met je kind aan de hand is.’
Nederlandse onderzoekers van Onderzoeksinstituut Brainclinics in Nijmegen en PsyQ, Kenniscentrum ADHD bij volwassenen in Den Haag, ontdekten dat er een opvallend verband is te leggen tussen licht, slaap en ADHD, zo valt te lezen in twee recente wetenschappelijke publicaties. Zij publiceerden een studie waaruit blijkt dat ADHD een oorzaak of juist een gevolg kan zijn van een verstoord slaap-waak ritme. Dit nieuwe inzicht kan van groot belang zijn bij de behandeling van ADHD.
Slaap is belangrijk Drie van de vier volwassenen en kinderen (±75%) met ADHD vallen moeilijk in slaap. Deze slaap-waak stoornis heeft grote gevolgen voor gezondheid, concentratie en dagelijks functioneren: als je langer wakker ligt ontwaak je de volgende dag minder fris, de vermoeidheid neemt toe, en school- of werkprestaties verminderen.
Slaap-waak ritme en slaapdruk De oranje lijn in figuur 1 laat zien hoe tijdens de dag de vermoeidheid, ofwel slaapdruk, steeds toeneemt. Als je gaat slapen neemt die vermoeidheid weer af. Idealiter lopen de slaapdruk en biologische klok, ofwel slaap-waak ritme (roze lijn), synchroon.
Figuur 1: Bij normale slaap is de verhouding tussen slaapdruk en het slaap-waak ritme optimaal. Bij een vertraagd ritme (stippellijnen) komen deze processen steeds verder uit elkaar te liggen (blauwe lijnen): het wordt moeilijker om in slaap te vallen, en overdag neemt de vermoeidheid sneller toe.
Hoe het slaap-waak ritme verstoord kan raken Melatonine, het “nachthormoon”, speelt een belangrijke rol bij de regulering van het slaap-waak ritme. De hoeveelheid melatonine die je lichaam aanmaakt wordt bepaald door de hoeveelheid blootstelling aan daglicht. Aan het eind van de dag, als het daglicht afneemt, maak je -wanneer storende factoren geen rol spelen- meer melatonine aan, en dat maakt slaperig. Als storende factoren kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het gebruik van moderne media. Schermen van tablets en smartphones, maar ook ledlampen, verspreiden blauw licht, dat in hetzelfde spectrum valt als daglicht. Als je daar ’s avonds gebruik van maakt stelt het lichaam de aanmaak van melatonine uit. Het gevolg: je slaapt later in (slaapvertraging), en omdat je wekker (je dagelijkse verplichtingen) toch op de normale tijd af gaat, slaap je korter.
De gevolgen van een (te) korte nachtrust (slaaprestrictie) worden vaak onderschat, maar het resultaat van een paar weken iedere nacht een paar uurtjes minder slapen is vergelijkbaar met 48 uur aan een stuk wakker blijven (slaapdeprivatie), met alle negatieve effecten die daarbij horen. Anders dan bij slaapdeprivatie is men zich bij slaaprestrictie vaak niet bewust van (bijvoorbeeld) een verminderde concentratie en reactievermogen of andere nadelige gevolgen van te weinig slaap.
Figuur 2: Gevolg van blootstelling aan blauw licht vlak voor het slapen gaan: Er wordt een pad weergegeven waarin blauw licht (zoals in ledlampen en tablets) in de avond de hoeveelheid slaapvertraging vergroot, waardoor de hoeveelheid behaalde slaap negatief wordt beïnvloed, wat uiteindelijk leidt tot een verslechtering van de aandacht en concentratie overdag.
Slaapprobleem als oorzaak en gevolg van ADHD De functionele en neuro anatomische overlap tussen hersengebieden die betrokken zijn bij aandacht, alertheid en slaapregulatie weerspiegelt de complexe relatie tussen ADHD en slaap. Een slaapprobleem kan zowel oorzaak, gevolg of intrinsiek kenmerk van ADHD zijn. Als voorbeeld: jonge kinderen die erg moe zijn worden heel druk. Hier is slaperigheid de oorzaak van hyperactiviteit. ADHD kan echter ook juist de oorzaak zijn van inslaapproblemen: bijvoorbeeld last van innerlijke onrust, malen, of drukte in het hoofd. Ook zou het kunnen dat ADHD en slaapproblemen beide voortkomen uit eenzelfde onderliggend probleem.
Overeenkomsten tussen ADHD en slaapstoornissen Er zijn veel overeenkomsten tussen de symptomen van ADHD en die van slaapstoornissen: problematisch gedrag, leerstoornissen, concentratieproblemen en emotie ontregeling, en vaak versterken de symptomen van ADHD het slaapprobleem, of omgekeerd. Symptomen van ADHD, een vertraagd slaap-waak ritme en slaapstoornissen zijn dus met elkaar verweven. Ze lijken een genetische en etiologische achtergrond te delen en kunnen profiteren van een gemeenschappelijke behandeling. Resultaten van onderzoeken naar een dergelijke algemene behandeling zijn echter nog schaars.
Hoe verhelp je slaapproblemen? Slaapproblemen als gevolg van stemmings- of angststoornissen kunnen verminderen door de oorzaken aan te pakken. Slaapproblemen door een chaotische levensstijl, zoals kenmerkend voor ADHD, kunnen worden verminderd door de medische en psychologische behandeling van ADHD zelf. Andersom is het verbeteren van de slaaphygiëne ook zeer belangrijk. Dat wil zeggen; geen tablet- of smartphonegebruik in de uren voor het slapen gaan, geen koffie in de avond en het aanbrengen van regelmaat. De voorkeursbehandeling voor slapeloosheid is een cognitieve gedragsbehandeling (CGTi). Dit richt zich onder andere op een goede slaaphygiëne, een goede bed-slaap associatie en ontspanningstraining. CGTi is bewezen zeer effectief voor symptomen van slapeloosheid en verbetering van de slaapkwaliteit, is veilig, heeft geen bijwerkingen en verdient daarom de voorkeur boven slaapmedicatie. Chronotherapie, bijvoorbeeld door toediening van melatonine, heeft zeker op de langere termijn een positief effect op kinderen met ADHD, en dat geldt ook voor neurofeedback.
ADHD-SOM Verbeterde slaapkwaliteit heeft een gunstige uitwerking op ADHD en het verdient dan ook aanbeveling om hier aandacht aan te besteden bij de behandeling. Daarnaast is ADHD een te algemene term: omdat ADHD zo vaak samengaat met slaapproblemen stellen de auteurs voor om een aparte DSM-5 classificatie voor deze categorie te maken: ADHD-SOM (van somnus, of slaap), waardoor specialisten een veel gerichtere en persoonlijke behandeling kunnen voorstellen.Zie ook: Relatie tussen nachtrust en ADHD: Helpt beter slapen bij ADHD?
