Nieuw nationaal wetenschappelijk onderzoeksprogramma voor preventie, effectieve behandeling en beter herstel van psychische stoornissen

De kennis in de psychische gezondheidszorg die in de afgelopen jaren is opgedaan en nieuwe inzichten over risicofactoren moeten binnen een nieuw wetenschappelijk onderzoeksprogramma zorgen voor minder psychische ziekte, snellere en betere behandeling van patiënten met een psychische stoornis en meer aandacht voor herstel. Uiterst urgent, aldus de opstellers* van de nieuwe ‘onderzoeksagenda ggz’, omdat het veel individueel leed voorkomt en mensen mentaal sterk, actief en maatschappelijk betrokken houdt. Bovendien bespaart het lange en dure zorgtrajecten. De onderzoeksagenda is geschreven door patiënten en naasten, zorgaanbieders en onderzoekers in de psychische gezondheidszorg. Minister Schippers van VWS financiert het onderzoeksprogramma en krijgt het vandaag aangeboden.

Van kennis naar toepassing
De zorg voor mensen met een psychische stoornis en het wetenschappelijk onderzoek in de psychische gezondheidszorg in Nederland behoren tot de beste in de wereld. Toch komen psychische stoornissen nog steeds veel voor en is er in de afgelopen 20 jaar geen verbetering te zien in de gemiddelde duur en uitkomst van de behandeling. Dat terwijl de kennis over risicofactoren en onderliggende hersenprocessen enorm is toegenomen. Het nieuwe onderzoeksprogramma moet voorzien in wetenschappelijk onderzoek naar hoe deze opgedane kennis vertaald kan worden naar concrete, effectieve interventies ter verbetering van de zorg.

Proactieve en gepersonaliseerde psychische zorg
In de onderzoeksagenda ligt de nadruk op preventie en vroegherkenning. Daarmee wordt het ontstaan van psychische stoornissen voorkomen, of wordt er in een vroeg stadium voor gezorgd dat de stoornis zich niet uitbreidt en er geen verdere schade of complicaties ontstaan (proactieve zorg). Met eenvoudige maar vroeg ingezette maatregelen rond het terugdringen van risicofactoren, kunnen mensen psychisch gezond, actief en maatschappelijk betrokken blijven. Een ander streven in het onderzoeksagenda is de huidige zorg te verbeteren door de diagnostiek en behandeling precies op maat te maken, aansluitend bij de wensen en behoeften van het individu en de brede maatschappelijke context (gepersonaliseerde zorg). Niet-effectieve behandelingen moeten worden weggelaten en specifieke effectieve ingrepen moeten eerder worden ingezet. Met de huidige kennis is het ook mogelijk de bestaande behandelingen uit te breiden met nieuwe interventies, die zich richten op onderliggende individuele factoren. Gepersonaliseerde zorg voorkomt over- en onderhandeling, verkort de ziekteduur en bespaart daarmee geld.

Onschatbare waarde
Op dit moment gaat slechts een fractie van de onderzoeksgelden naar de psychische gezondheidszorg, wat niet in verhouding staat tot het aantal mensen met een psychische stoornis in Nederland. De opstellers van de onderzoeksagenda zien investeren in onderzoek als een verplichting aan toekomstige generaties. Prof. dr. Iris Sommer (NVvP) namens de opstellers: ‘Voor vooruitgang en structurele verbetering van de psychische zorg en behoud van de mentale gesteldheid van Nederlanders, is wetenschappelijk onderzoek van onschatbare waarde. Als we psychische stoornissen eerder opsporen en sneller en beter kunnen behandelen aansluitend op de behoefte van de patiënt, dan verhogen we daarmee de kwaliteit van leven van patiënten en hun naasten en versterken we hun positie en regie. We zijn dan ook meer dan blij met deze geboden kans.’

Agenda voor Gepast Gebruik en Transparantie
Het wetenschappelijk onderzoeksprogramma wordt uitgevoerd door ZonMw en heeft een looptijd van 10 jaar. De eerste calls ten behoeve van het selecteren van relevante projecten worden nog dit jaar verwacht. In elk geval zal er binnen het programma onderzoek gedaan worden naar het voorkomen en genezen van depressie, met name onder tieners en bij jonge vrouwen. Verder wordt in de onderzoeksagenda vermeden om specifieke psychische stoornissen aan te wijzen, juist omdat de principes van doelmatige, proactieve en gepersonaliseerde psychische zorg voor alle psychische stoornissen van belang zijn. De onderzoeksagenda maakt onderdeel uit van de door het veld opgestelde gezamenlijke ‘Agenda voor Gepast Gebruik en Transparantie ggz’, waarin gestreefd wordt naar zorg op maat door meer regie voor de patiënt en zijn naasten, op- en afschaling, transparantie, grotere effectiviteit en kwaliteit van de zorg en voorkoming van langdurige zorg.

* De opstellers van de onderzoeksagenda ggz: Landelijk Platform GGz (LPGGz), Nederlandse Instituut van Psychologen (NIP) en Federatie van Psychologen, Psychotherapeuten en Pedegogen (P3NL), Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN), GGZ Nederland, Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP)