Jaarlijks lopen naar schatting van het RIVM ruim 74.000 patiënten een zorginfectie op die ontstaat tijdens verblijf of behandeling in een zorginstelling, zoals een ziekenhuis, verpleeghuis of een zelfstandig behandelcentrum*. Uit onderzoek van Tork blijkt dat de helft van de verpleegkundigen in zorginstellingen of verpleeghuizen niet volledig op de hoogte is van de regels omtrent het toepassen van handhygiëne. 17% van de respondenten geeft aan dat er binnen de zorginstelling nooit tot maximaal één keer per jaar aandacht aan wordt besteed aan dit thema. De beschikbaarheid van hygiëneproducten en het gebrek aan tijd wordt gezien als redenen om handreiniging over te slaan. Met name voor de thuis- en mantelzorg is dit aan de orde, aangezien hygiënevoorzieningen bij cliënten thuis beperkt voorhanden zijn.

Verantwoordelijkheid zelfsturende teams
Verpleeg- en verzorgingshuizen zijn vaak op zichzelf aangewezen om bewustzijn rondom handhygiëne te creëren en te onderhouden. Uit diepte-interviews met zes Nederlandse zorginstellingen en een onderzoek onder zorgverleners blijkt dat door een groeiende opkomst van zelfsturende teams de verantwoordelijkheid verdeeld wordt over meerdere personen, of nagelaten wordt dit bij een persoon te borgen. Maar liefst 19% van de ondervraagden wist niet precies aan te geven wie er verantwoordelijk is voor handhygiëne binnen hun organisatie. Renée Remijnse, marketing manager bij Tork: “Bij verzorgende handelingen is er sprake van een vergroot besmettingsgevaar. Continue medewerkerstraining, heldere productinstructies en ruimschoots toegang tot water, zeep- en/of alcoholgeldispensers en papieren droogdoekjes zijn essentieel voor infectiepreventie. Zeker bij een toenemende zorgbehoefte van cliënten zijn bovendien risico- en crisisprotocollen vereist.”

Zorgen over handhygiëne
Divers onderzoek laat zien dat besmettelijke ziekten vooral via de handen worden overgebracht. Zorgverleners blijken hier niet gerust op; zij zijn met name bezorgd over hun patiënten (60%) maar ook over hun eigen gezondheid (57%) en hun kennisniveau (33%). Voornamelijk als het gaat om verpleging aan huis maakt Remijnse zich dan ook zorgen. “In sommige situaties zijn verpleegkundigen afhankelijk van wat er bij de cliënt thuis voorhanden is. Met name in de thuiszorg is het soms lastig om cliënten ertoe te zetten papieren handdoekjes en zeep- en/of alcoholgeldispensers ter beschikking te stellen. Handflacons desinfecterende gel bieden dan uitkomst. Maar bij alle handreiniging geldt dat dit alleen zin heeft als je het op de juiste manier gebruikt.” Om die reden stelt Tork gratis instructieposters en -leaflets samen, die informatie geven over hoe je je handen wast en uitkomst bieden om handhygiëne in de instelling onder de aandacht brengen van medewerkers.

Infectiepreventie door proactieve aanpak
Het inperken van bacterieel besmettingsgevaar in de zorg is essentieel. “Zorgcentra en verpleeghuizen vormen vaak een reservoir van resistente micro-organismen. Daarom mag de rol van infectiepreventie in deze instellingen niet onderschat worden”, vindt hygiëniste Marijke Sparnaaij. “De belangrijkste maatregel om verspreiding van micro-organismen tegen te gaan is handhygiëne.” Uit eerder onderzoek van SCA en het Erasmus Universitair Medisch Centrum Rotterdam, waarin 16 ziekenhuizen op lange termijn zijn onderzocht, blijkt dat een proactieve aanpak de handhygiëne met maar liefst 40% verbetert en een daling in ziekenhuisinfecties laat zien. Met name het gunstiger plaatsen van alcoholgeldispensers en het gebruik van dispensers met datafeedback droegen bij aan verbeteringen op lange termijn.

Over het onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd door Annalise Market Intelligence in opdracht van Tork. 165 zorgverleners uit verpleeg- of verzorgingshuizen, ziekenhuizen, uit de thuiszorg of uit ander type zorginstelling zijn ondervraagd over hun houding en gedrag omtrent handhygiëne. Aanvullend zijn negen leidinggevenden uit zes Nederlandse zorginstellingen ondervraagd over processen en regelgeving binnen hun zorginstelling.